⁣

Na poŭdni našaj krainy vučonyja pry raskopkach staražytnych pasieliščaŭ čalavieka znajšli mnoha dokazaŭ, što tahačasnyja liudzi piakli chlieb z žaludoŭ. Žaludy sušyli, cierli na muku, a z hetaj muki piakli chlieb. Nie pšanica i žyta byli dlia čalavieka pieršymi chliebnymi raślinami, jak heta pryniata ličyć, a dub. Hety fakt paćvierdzili paźniej i vučonyja mnohich krain. Našy archieolahi znachodziać žaludovy chlieb u starych pachavańniach, jakim pa piać-šeść tysiač hadoŭ.

Za što jašče takaja pavaha dubu? Nie toĺki za jaho pryhažość, daŭhaliećcie, mahutnaść. Dub služyŭ našym prodkam u abarončych umacavańniach suprać źniešnich vorahaŭ. Kali šmat stahoddziaŭ nazad rabili zasady, to pierš za ŭsio klali ŭpopierak daroh mahutnyja duby, pieraharodžvajučy voraham šliachi na Maskvu. Niezdarma tatary-zachopniki nazyvali našy liasy vialikimi krepaściami.

Jašče pavažajuć liudzi dub za jaho tryvaluju i pryhožuju draŭninu. Kara jaho idzie na dublieńnie skur, a liście služyć kormam dlia vusieniaŭ šaŭkaprada. Heta toj samy haaŭkaprad, što daje naturaĺny šoŭk.

Liesavody dobra vyvučyli žyćcio liasnoha volata. Jon nie baicca samaha mocnaha vietru i vystojvaje pierad naciskam šalionaj bury. U narodzie možna inšy raz pačuć takuju prymaŭku: «Trymajsia za dubok, jon kareńniem u ziamli hlybok».

Niekali dub ros vykliučiha samasievam, a ciapier jon vysadžvajecca ŭ Bielarusi štohod na tysiačach hiektaraŭ. Zrazumiela, tam, dzie jon raście ŭ liesie, i ciapier samastojna ŭźnimajecca dubovy padrost. Alie haloŭnaje ŭ hetaj spravie robiać liesavody. Jašče nam vieĺmi dapamahaje adna dobraja ptuška, zavuć jaje arechaŭkaj. Jana zapaślivaja, chavaje žaludy, arechi ŭ moch, ziamliu, pad liście. Alie časam zabyvaje, dzie schavala korm, i tady tam praz niekatory čas uźnimajucca maladyja dubki.

Da hadoŭ dziesiaci dub raście vieĺmi pavoĺna, pa niekaĺki santymietraŭ za lieta. U hety čas jon, rychtujučysia da šmatviakovaha isnavańnia (a žyvie jon doŭha — da tysiačy hadoŭ), zakladvaje dlia svajho rostu i žyćcia, jak kažuć, nadziejny padmurak. Raźvivaje mahutnaje kareńnie, hlyboka pranikajučy im u ziamliu.

Zamacavaŭšysia jak ślied u ziamli, dub farmiruje svaju kronu. Pa paŭmietra, a to i boĺš vyciahvajecca ŭharu za lieta. Jość jašče adna cikavaja asablivaść u duba. Jon za adno lieta moža dva, a to i try razy raści z pierapynkami. Nastupajuć spryjaĺnyja dni — dub raście, a jak toĺki parušajecca patrebny režym — spyniaje rost. Liesavody kažuć, što dub raście ŭ cioplym kažuchu, alie z adkrytaj halavoj.

Čalaviečaje žyćcio vieĺmi karotkaje, a dub pieršy raz ćvicie, kali jamu spoŭnicca sorak, a to i piaćdziasiat hadoŭ. Inšy raz až u siemdziesiat — vosiemdziesiat hadoŭ jon pačynaje davać pieršyja žaludy. Kali čalaviek sadžaje jablyńku, to praz niekaĺki hadoŭ jon zdymaje pieršyja jablyki.

Značyć, haduje jon dreva nie stoĺki dlia naščadkaŭ, koĺki dlia siabie, dlia svajoj patreby. Duby ž my sadzim i vyroščvajem nie dlia siabie, a dlia tych, chto budzie žyć paślia nas.

Raniej, čym dub stanie stalym, źmienicca niekaĺki pakalienpiaŭ liudziej.

U sto hadoŭ dub jašče malady!