Lań
S. Tarasaŭ
Sonca jašče nie ŭzyšlo. Načny tuman, čapliajučysia za jelki, spaŭzaŭ na ziamliu. Lies prytaiŭsia, zacich.
Pradčuvańnie niezrazumielaj tryvohi zakralasia ŭ dušu lieśnika.
Zdaliok pačuŭsia hrukat kapytoŭ. Tonki slych biez ciažkaści vyznačyŭ: jeduć dvoje.
Stary vartavaŭ kniažacki lies. Žyvučy siarod pryrody, jon navučyŭsia razumieć ptušak i źviaroŭ liepš, čym liudziej. Viasnoju jon bačyŭ, jak plačuć biarozy, a ŭvosień čuŭ, jak žoŭta-čyrvonaje liście napiavaje ziamli raźvitaĺnuju kalychanku.
U hady daliokaj maladości byli ŭ lieśnika žonka, malieńki syn. Tupat dziciačych nožak, śmiech Jasia napaŭniali chatu radasnym śviatlom. U vačach žonki Alieny, jak u blakitnych aziorach, adliustroŭvalisia daliokija zory. Kali jana zapliatala kasu, zdavalasia, što heta snop śpielych kalasoŭ. Ruchi jaje byli pavoĺnyja, i liudzi kazali, što tak plavajuć liebiedzi na kniažackich sažalkach.
Alie pryjšla biada. Viartajučysia z paliavańnia, prykmieciŭ kniaź Alienu. Zapala jana ŭ jaho dušu. A praz niekaĺki dzion uvarvalisia ŭ chatu panskija služki, zabrali žonku i syna, a biesprytomnaha haspadara pakinuli liažać na padlozie.
Chutka pa vioscy prajšla čutka: Aliena kinulasia ŭnočy z zamkavaj viežy, a malieńkaha Jasia kniaź adpraviŭ na čužynu.
Prajšli hady. Dušeŭny boĺ staroha prytupiŭsia, i pajšoŭ jon da kniazia prasicca na službu. Tak staŭ lieśnikom. …Tym časam tupat nabližaŭsia. Na palianie źjavilisia kniažackija služki.
Adzin z ich zahadaŭ staromu iści da kniazia, jaki čakaŭ na krai liesu ŭ akružeńni śvity. Doŭhija sivyja valasy kniazia spadali na pliečy. Vostry arliny nos i kaliučy pohliad rabili jaho źniešni vyhliad strašnym. Kniaź nadumaŭ naladzić paliavańnie. Liaśnik svaju spravu viedaŭ: treba rasstavić loŭčych, zahonščykaŭ, padniać źviera i hnać jaho na paliaŭničych.
Voś zahonščyki rasstaŭlieny, zhraja sabak irviecca z lancuhoŭ. Kniaź, pryšporyŭšy kania, nakiravaŭsia ŭ hlyb liesu. Liasnuju cišyniu parušyli pieršyja strely.
Liaśnik, abapioršysia na streĺbu, stajaŭ pad drevam. Jon čakaŭ, kali vyhaniać źviera. Pačuŭsia tresk, i na palianu aściarožna vyjšla strojnaja sierabrysta-šeraja lań. Malieńkija čornyja kapytki navat nie miali travu, a toĺki strasali z jaje zapoźnienuju rasu. U lani byli malieńkija bielyja pliamki na śpinie i vialikaja pliama na lbie. Hliedziačy na jaje, stary z tryvohaj zaŭvažyŭ padabienstva žyvioly z niečym daŭno zabytym, takim ža lahodnym i piaščotnym. Niečakana lań paviarnula halavu, i ich pohliady sustrelisia. Uražany stary zdryhanuŭsia: u lani byli blakitnyja vočy, jakija davierliva, biez strachu hliadzieli na lieśnika. Jak jany byli padobny da tych vačej!
Pobač z lańniu, chistajučysia na tonkich nožkach, stajala malieńkaje alieniania. Jano pryciskalasia da maci, sa stracham pazirajučy na čalavieka. Tak spalochana pryciskaŭsia da Alieny malieńki Jasik, kali z hrukatam rasčynilisia dźviery…
Piakučaja chvalia ŭspaminaŭ nachlynula na staroha. Haliny samknulisia, i liaśnik znoŭ zastaŭsia adzin. I raptam pobač razdaŭsia strel. Pradčuvańnie niepapraŭnaj biady napoŭnila serca. Nie razdumvajučy, stary kinuŭsia ŭ zialionyja abdymki liesu. Jarkaje sonca spynila jaho na krai paliany. Na miakkim dyvanie paliavych kvietak liažala lań. Na bielych ramonkach — halava z bielaj pliamkaj na lbie. Piaščotnaja, hracyjoznaja, prycisnulasia jana da cioplaj ziamli, na jakuju pavoĺna ściakaŭ tonki čyrvony strumieńčyk.
Pad razhalistym dubam stajaŭ kniaź i z pahardlivaj uśmieškaj znoŭ uzvodziŭ streĺbu. Blakitnyja vočy alienianiaci spakojna hliadzieli ŭ pusteču dula.
Niaśpiešna liaśnik uźniaŭ streĺbu, u prarezie prycelu źjavilasia postać kniazia, paliec sam nacisnuŭ na spuskavy kurok.
Liaśnik piaščotna pahladziŭ alieniania pa haloŭcy, prytuliŭ da siabie, i jany nakiravalisia ŭ hlyb liesu. Adzin išoŭ niaŭmiela, chistajučysia na tonkich nožkach, druhi — ciažka stupajučy, źhinajučysia pad ciažaram pražytych hadoŭ.
3 taho času nichto nie bačyŭ lieśnika. A na tym miescy, dzie ŭpala lań, źjaviŭsia ručaj, jaki pastupova pieratvaryŭsia ŭ raku. Liudzi nazvali jaje Lań.
Kažuć, kali pryhreje viasnovaje soniejka, vychodzić z liesu pryhožy alień. Horda trymaje jon karanavanuju halavu i žurbotna hliadzić na raku. Blakitnaja vada i blakitnaje nieba adbivajucca ŭ jaho blakitnych vačach.