Padziemny paliaŭničy
Ja. Zazieka
Adnaho razu baćka raskazaŭ Mišu pra sabačak taksaŭ, padziemnych paliaŭničych, jakija iduć u lisinyja i barsukovyja nory. Mišu vieĺmi zachacielasia mieć takoha sabačku, i chlopiec staŭ dakučać baćku, kab toj kupiŭ jamu sabaku.
I voś lietam znajomy paliaŭničy pryvioz Mišu z horada Taksika — tak zvali sabačku. Mianušku, vidać, dali pa parodzie.
Mišu Taksik spačatku nie spadabaŭsia. Sabačka sapraŭdy byŭ śmiešny z vyhliadu: čorny, jak halavieška, na karocieńkich, niby vyvichnutych, kryvych nožkach.
Žyćcio Taksika ŭ novych haspadaroŭ, možna skazać, bylo niakiepskaje.
Jamu, praŭda, nie dazvaliali brachać na čužych liudziej, što časam zachodzili ŭ chatu, choć jon dobra viedaŭ, što heta sabačy abaviazak. A zhaniać z dvara kurej abo śviniej, dyk heta sprava nie taksaŭ, i jon ličyŭ taki zaniatak dlia siabie haniebnym. Chaj hetym zajmajucca zvyčajnyja dvarniaki.
Chutka Miša pryvyk da Taksika, achvotna i padoŭhu huliaŭ z im. Kab boĺš dahadzić čatyrochnohamu siabru, chlapčuk uvoliu davaŭ jamu aladak, piačeńnia i navat cukierak.
Taksik paliubiŭ svajo novaje žyćcio. U vioscy bylo dobra. Dvor nbharodžany, pad voknami kvietki. U haračyniu možna pavaliacca ŭ ciańku pad drevami. A što ŭ horadzie? Siadzi ŭ pakoi, čakaj, pakuĺ chto-niebudź vyviedzie na dvor.
Siarod chlapčukoŭ vioski pajšli roznyja čutki. Niekatoryja havaryli, što ŭ Mišy nie sabaka, a niejkaja pačvara. Ciažka bylo Mišu ciarpieć naśmieški, tamu jon nie pakazvaŭsia na vulicy z Taksikam.
Išli dni. Plylo cioplaje, soniečnaje lieta. I adnojčy chlopčyk pyrašyŭ pajści z Taksikam na rečku i nie źviartać uvahi na kpiny. Viaskovyja chlapčuki, što zaharali i kupalisia na rečcy, ubačyŭšy Mišu z Taksikam, umomant padchapilisia i abstupili ich. Niekatoryja naśmichalisia, havaryli, što takija strachoćci, jak Taksik, nie pavinny žyć na śviecie. Miška abaraniaŭ svajho siabra, kazaŭ, što hety padziemny paliaŭničy lis i barsukoŭ biare ŭ norach.
I raptam Viktar prapanavaŭ:
— A kali b Taksika pavieści ŭ Zamkavy lies, dzie šmat lisinych nor. A lisicy, bryhadzir kazaŭ, panadzilisia kalhasnych kurej ciahać. Davajcie pahaniajem ich trochi. Pahliadzim, na što Taksik ldatny.
Miša padumaŭ i zhadziŭsia. Nazaŭtra Viktar pryjšoŭ da Mipiy zranku. Uziaŭšy sabaku, chlapčuki padalisia ŭ lies. Spačatku Taksik nieachvotna išoŭ śliedam. Siak-tak jon dajšoŭ da kustoŭ, što raśli na ŭskrainie liesu, a potym pačaŭ adstavać. Siadzie, ppsiadzić, zrobić niekaĺki krokaŭ i znoŭ siadzie.
Heta sapsavala dobry nastroj Mišu, jaki navat pačaŭ dumać, što chlopcy na bierazie havaryli praŭdu, kali śmiajalisia z jaho sabaki.
Pavodziny Taksika rezka źmianilisia, jak toĺki jamu trapilisia źviarynyja śliady. Pryniuchvajučysia, sabačka bieh usio daliej i daliej u lies.
Niejkaja tryvoha kaĺnula Mišu. Chlapčuki vyrazali na ŭsiaki vypadak dobryja kijki. Taksik usio boĺš rupliva i staranna abniuchvaŭ śliady.
Potym irvanuŭsia napierad i zabrachaŭ. Chlapčuki kinulisia ŭślied za im. Taksik stajaŭ nad naroju, ciela jaho bylo nastruniena, pašča hrozna aščerana. Navokal valialisia abhryzienyja kości i pierje. Chlapčuki adrazu zrazumieli, kudy padzielisia kalhasnyja kury.
Taksik źnik u nary. Adtuĺ danosiŭsia hluchi brech, potym jon staŭ čuvać usio cišej i cišej i narešcie zmoŭk.
Taksika lis zadušyŭ, — praz śliozy pramarmytaŭ Miša.
Treba bylo nam rydlioŭku ŭziać. Raskapali b naru i dapamahli Taksiku, — z žaliem zahavaryŭ Viktar.
U liesie bylo cicha, toĺki časam źvierchu daliataŭ hluchi šum chvoj i jalin.
Marudna ciahnulisia chviliny. Raptam z nary pakazaŭsia vostry čorny chvościk, potym zadnija lapki, jakija mocna ŭpiralisia ŭ ziamliu, i narešcie doŭhaja, vykačanaja ŭ žoŭty piasok śpina Taksika, a zatym halava staroha ryžaha lisa. Źvier nie varušyŭsia. Taksik mocna trymaŭ jaho za karak i doŭha nie chacieŭ adpuskać, niby bajaŭsia, kab lis nie ažyŭ…