⁣

Raździel movaznaŭstva, jaki vyvučaje teoryju i pryncypy praktyčnaha skladańnia sloŭnikaŭ, nosić nazvu lieksikahrafija. U lieksikahrafii vydzialiajuć dźvie hrupy sloŭnikaŭ — encyklapiedyčnyja i linhvistyčnyja. Encyklapiedyčnyja sloŭniki padajuć karotkija źviestki pa ŭsich ci asobnych halinach navuki i techniki, litaratury, movy, mastactva. Heta daviedačnyja vydańni, u jakich tlumačacca nie slovy, a sami paniaćci, pradmiety, źjavy. Encyklapiedyčnyja sloŭniki raskazvajuć ab histaryčnych asobach, vydatnych dziejačach navuki, kuĺtury, padajuć ich bijahrafii, źviestki z hramadska-palityčnaha žyćcia, hieahrafičnyja, ekanamičnyja daviedki pra krainy śvietu. 3 hetaj pryčyny nazva sloŭnikavaha artykula ŭ encyklapiedyčnych sloŭnikach — heta nazoŭnik ci spalučeńnie prymietnika z nazoŭnikam: batliejka; balada; Barysavy kamiani. U zaliežnaści ad abjomu encyklapiedyi padzialiajucca na vialikija (napryklad, «Bielaruskaja Encyklapiedyja» ŭvasiamnaccaci tamach) i malyja, abo karotkija (napryklad, «Encyklapiedyja litaratury i mastactva Bielarusi» ŭ piaci tamach). Mohuć być adna-, dvuch-, trochtomnyja vydańni, jakija zvyčajna nazyvajucca encyklapiedyčnymi daviednikami.

Encyklapiedyčnyja sloŭniki byvajuć univiersaĺnyja (ahuĺnyja) i halinovyja. Da pieršych naliežać sloŭniki, jakija dajuć sistematyzavanyja źviestki z roznych halin viedaŭ i praktyčnaj dziejnaści liudziej (pra čalaviectva, sustviet, historyju krain, raślinny i žyvioĺny śviet, reki, aziory, harady i inšaje). Da druhich adnosiacca daviedniki pa adnoj jakoj-niebudź halinie.

Linhvistyčnyja sloŭniki tlumačać značeńni sloŭ i fraziealahizmaŭ, vyznačajuć ich užyvańnie, napisańnie, vymaŭlieńnie, pachodžańnie, utvareńnie, dajuć hramatyčnuju i stylistyčnuju charaktarystyki. Jany byvajuć adna-, dvuchi šmatmoŭnyja. U zaliežnaści ad taho, jakija slovy ŭkliučajucca ŭ sloŭnik i jak jany tlumačacca, adnamoŭnyja sloŭniki padzialiajucca na tlumačaĺnyja, arfahrafičnyja, fraziealahičnyja, arfaepičnyja, dyjaliektnyja, terminalahičnyja, etymalahičnyja i inšyja.

Dvuchmoŭnyja i šmatmoŭnyja — heta pierakladnyja sloŭniki, u jakich slovami rodnaj movy tlumačacca slovy čužoj movy i naadvarot (anhla-bielaruski, ukrainska-bielaruski, poĺska-bielaruski, bielaruska-ŭkrainska-poĺski i inšyja). Dvuchmoŭnymi daviednikami źjaŭliajucca «Ruska-bielaruski sloŭnik» i «Bielaruska-ruski sloŭnik», kožny z ich achoplivaje boĺš za sto tysiač sloŭ.

U tlumačaĺnych sloŭnikach raskryvajucca značeńni sloŭ, dajecca ich hramatyčnaja i stylistyčnaja charaktarystyka, adliustravana mnahaznačnaść i amanimija, pryvodziacca fraziealahizmy sa slovam, jakomu pryśviečany sloŭnikavy artykul. Samy poŭny tlumačaĺny sloŭnik na siońniašni dzień — «Tlumačaĺny sloŭnik bielaruskaj movy» ŭ piaci tamach.

Škoĺny varyjant akademičnaha sloŭnika — «Tlumačaĺny sloŭnik bielaruskaj movy dlia siaredniaj školy». Jon ukliučaje boĺš za siem tysiač sloŭ, fraziealahizmaŭ, jakija sustrakajucca ŭ mastackich tvorach, što vyvučajucca ŭ školie, i ŭ padručnikach. U kancy sloŭnika sabrany slovy i zvaroty vietlivaści. Budova sloŭnikavaha artykula nastupnaja: dajecca zahalovačnaje slova z abaznačeńniem nacisku, potym iduć hramatyčnyja formy. Značeńnie slova raskryvajecca apisańniem ci padboram sinonimaŭ.

Arfahrafičnyja sloŭniki vyznačajuć praviĺnaje napisańnie sloŭ, sadziejničajuć zamacavańniu ŭ piśmovaj praktycy normaŭ bielaruskaha pravapisu. «Arfahrafičny sloŭnik» dlia siaredniaj školy maje svaju śpiecyfičnuju strukturu. U sloŭnik ukliučana šyrokaŭžyvaĺnaja lieksika sučasnaj bielaruskaj movy, a taksama hieahrafičnyja nazvy, ulasnyja asabovyja imiony. Kožnaje prostaje slova padajecca z naciskam, skladanaje — z asnoŭnym i dadatkovym naciskami: dobrazyčlivy, roznakaliarovy. Dvajakaje napisańnie padajecca tady, kali ŭ piśmovaj praktycy bytujuć dva arfahrafičnyja varyjanty.

Časam sloŭniki nazyvajuć knihami, u jakich sabrany suśviet. 3 hetym možna pahadzicca. Čalaviečaja pamiać abmiežavana ŭ svaich mahčymaściach. Čalaviek nie moža zapomnić usioj skladanaj infarmacyi, jakaja nazapašvajecca z hadami. I tut na dapamohu našaj pamiaci prychodziać roznyja sloŭniki, daviedniki. Jany na praciahu stahoddziaŭ zachoŭvajuć źviestki, daty, ličby, slovy. Pry nieabchodnaści my źviartajemsia da sloŭnikaŭ, i jany zaŭsiody dapamahajuć svaim dapytlivym čytačam.