Беларуская лацінка

Pliusy i minusy interneta

K. Chadarovič

Чытаць гэты тэкст кірыліцай

Siońnia, kali temp žyćcia amaĺ što nie pakidaje čalavieku voĺnaha času, paŭstaje pytańnie: jak ža nie zhubicca ŭ šerych budniach i nie zastacca adzinokim? Znajomstva na vulicach, na žaĺ, sprava nieaktuaĺnaja. Alie nie treba sumavać z hetaj nahody: XXI stahoddzie padaryla nam novyja prastory dlia znosin. Adna z samych pryvabnych mahčymaściej — internet z jaho sacyjaĺnymi sietkami, jakija paśpiachova vykonvajuć zadaču pa abjadnańni liudziej.

Usio pačalosia ŭ 1995 hodzie, kali ŭ ZŠA byŭ stvorany śpiecyjaĺny partal. Jon prapanoŭvaŭ karystaĺnikam znajści z dapamohaj interneta starych škoĺnych siabroŭ. Prajekt akazaŭsia vieĺmi paśpiachovym. U nastupnyja hady źjavilisia dziasiatki analahičnych pasluh. Alie aficyjnym pačatkam dziejnaści sacyjaĺnych sietak ličycca 2003 hod. Mienavita tady źjavilisia na śviet samyja masavyja ŭ Jeŭropie i Zlučanych Štatach Amieryki sajty. Jany nie toĺki prapanoŭvali pošuk škoĺnych siabroŭ, alie i padtrymlivali adnu z samych pryvablivych idej — abmieńvacca mierkavańniami pra žyćcio, fatahrafijami, aŭdyjai videafajlami. Kola siabroŭ, nabytych karystaĺnikami, nie abmiažoŭvalasia bylymi adnaklaśnikami.

Usio, što patrebna čalavieku, kab dalučycca da sacyjaĺnaj sietki, heta kampjutar z dostupam da interneta i žadańnie. Spačatku, kab zarehistravacca, vam prapanujuć zapoŭnić nievialikuju ankietu, dzie patrebna ŭkazać peŭnyja źviestki pra siabie, napryklad, imia, uzrost, navučaĺnuju ŭstanovu, jakuju vy skončyli ci ŭ jakoj vučyciesia. Hetaha zvyčajna dastatkova, kab dalučycca da sietki.

Sajty, zmahajučysia za papuliarnaść, prapanujuć svaim karystaĺnikam šmatlikija huĺni, mahčymaści dlia zachavańnia i raspaŭsiudžvańnia liubych materyjalaŭ (fotaaĺbomaŭ, hukazapisaŭ). Možna znajomić siabroŭ z vynikami svajoj prafiesijnaj abo tvorčaj dziejnaści, udzieĺničać u hrupach, stvoranych na padstavie ahuĺnych intaresaŭ. Časam prosta pryjemna «spatkać» liudziej, jakija niejkim čynam źnikli z vašaha žyćcia, z jakimi vy raniej razam adpačyvali ci vučylisia, daviedacca pra naviny, zaprasić na sustreču. Sacyjaĺnyja sietki dazvaliajuć adnosna liohka zavodzić novyja cikavyja znajomstvy. I heta važna dlia ściplych abo zaniatych liudziej. Adnak u hetaj prahresiŭnaj źjavy jość svoj niehatyŭny bok. Tak, psicholahi papiaredžvajuć: praźmiernaje zachaplieńnie sacyjaĺnymi sietkami ŭ internecie skaračaje žyvyja znosiny z liudźmi. Heta moža drenna adbicca na psichalahičnym zdaroŭi karystaĺnikaŭ.

Ekśpierty-sacyjolahi dadajuć, što zloŭžyvańnie eliektronnymi znosinami pieraškadžaje zavodzić reaĺnyja, mižasobasnyja znosiny, jakija i farmirujuć hramadzianina. Akramia taho, sacyjaĺnyja sietki stvarajuć padmanlivaje ŭražańnie, niby siabroŭstva liohka zavajavać.

Pavodlie śćviardžeńnia psicholahaŭ, u maladoha pakalieńnia, jakomu nieviadomy śviet biez interneta, moža raźvicca niebiaśpiečny pohliad na žyćcio. Reaĺnaje žyćcio pačynaje zdavacca junakam i dziaŭčatam zanadta markotnym.

Sajty niebiaśpiečnyja ryzykaj vyklikać u liudziej peŭnuju zaliežnaść — patrebu kožny dzień pa niekaĺki hadzin pravodzić u internecie. Vyznačyć takuju zaliežnaść vieĺmi prosta. Dastatkova pryhadać, kali apošni raz vy vybiralisia na sustreču z siabrami, zajmalisia sportam ci čytali knihu. Kali termin nie boĺšy za miesiac — nahody chvaliavacca niama. A voś kali boĺšy — treba jak maha chutčej prymać miery.

Jakija miery? Pa-pieršaje, abmiežavać čas, jaki vy pravodzicie za kampjutaram (rabić heta varta pastupova, skaračajučy čas na niekaĺki chvilin, alie kožny dzień). Pa-druhoje, surjozna praanalizavać, što mienavita pryciahvaje vas da sietki: cikavyja kantakty, mahčymaść samavyjavicca, pravieryć svaje tvorčyja zdoĺnaści abo prosta spakusa bavić čas za liohkaj, bieźźmiastoŭnaj hutarkaj. Pa-treciaje, uspomnić pra svajo zdaroŭje.

Adnym slovam, jakoj by pryvabnaj ni zdavalasia nam virtuaĺnaść, žyviom my ŭsio ž u reaĺnym śviecie, jaki nieĺha padmianić navat samymi cikavymi internet-prastorami. Sacyjaĺnyja kampjutarnyja sietki pavinny stymuliavać, a nie padmianiać saboju žyvyja čalaviečyja adnosiny. Kali nie lienavacca i ŭvažliva pahliadzieć navokal, zaŭsiody možna adšukać cikavych liudziej, jakija nie suprać siabravać, dzialicca sapraŭdnymi emocyjami i ciepĺšioj.