⁣

Nieĺha ŭjavić bielaruskuju litaraturu epochi Adradžeńnia biez tvorčaj spadčyny Francyska Skaryny, jaki byŭ jarkaj indyviduaĺnaściu, čalaviekam z encyklapiedyčnaj adukacyjaj i humanistyčnymi imknieńniami.

Skaryna naradziŭsia ŭ siamji polackaha kupca, što vioŭ handaĺ u mnohich haradach. Data naradžeńnia jaho dakladna nieviadoma. Vučonyja miarkujuć, što heta prykladna 1490 hod. Pieršapačatkovuju adukacyju Skaryna atrymaŭ u domie baćkoŭ, tam navučyŭsia pisać i čytać. Atmaśfiera baćkoŭskaha domu budzila ŭ chlapčuku ciahu da paznańnia śvietu i navuk, jakija hety šyroki śviet tlumačyli, pakazvali čalavieku, jak u śviecie aryjentavacca, kab nie trapliać u prykryja kanflikty i nie natykacca na niebiaśpiečnyja pieraškody. Praz siamju nabyŭ Skaryna liuboŭ i pavahu da rodnaha Polacka, navučyŭsia hanarycca svaim narodam.

Kab zaniacca navukaj, Skarynu spatrebilasia vyvučyć latyń — tahačasnuju movu navuki. Niejki čas jon vučyŭsia ŭ Viĺni, kab padrychtavacca da pastuplieńnia ŭ vyšejšuju školu.

U 1504 hodzie dapytlivy i zdatny palačanin u liku vaśmi junakoŭ z polackaha biskupstva1 trapliaje ŭ ścieny Krakaŭskaha ŭniviersiteta, dzie študziruje filasofiju i praz dva hady atrymlivaje pieršuju vučonuju stupień bakalaŭra. Alie na hetym nie kančajucca jaho pošuki viedaŭ. U liubym z jeŭrapiejskich univiersitetaŭ jon pavinien byŭ atrymać stupień mahistra svabodnych navuk, što davala prava pastupać na boĺš «vysokija» fakuĺtety, jakimi tady ličylisia miedycynski i tealahičny.

U 1512 hodzie jon užo abaraniaje dyplom doktara miedycyny ŭ itaĺjanskim horadzie Padui, jaki slaviŭsia na ŭsiu Jeŭropu miedycynskim fakuĺtetam. Paduanskija miedyki mieli dobruju bataničnuju bazu: studenty sami vyroščvali tam liekavyja travy, hatavali mikstury. Na pasiadžeńni miedycynskaj kaliehii ŭ kaściolie Śviatoha Urbana bylo vyrašana dapuścić Francyska Skarynu da ekzamienu na atrymańnie vučonaj stupieni doktara liekarskich navuk. Dva dni adkazvaŭ Skaryna na pytańni hanarovych vučonych kaliehii, abaraniaŭ svaje viedy i pohliady. Jon adnahalosna byŭ pryznany hodnym vučonaha tytula, jaki ŭ niekatorych jeŭrapiejskich krainach pryraŭnoŭvaŭsia tady da šliachieckaha zvańnia. Moža, mienavita tady i zaradzilasia ŭ Skaryny dziorzkaja mara pieraklaści na rodnuju movu i vydać usie knihi Biblii.

Zaručyŭšysia padtrymkaj i materyjaĺnymi srodkami sponsaraŭ, Skaryna jedzie ŭ češskuju Prahu, dzie pačynaje pierakladać i z 1517 hoda drukavać knihi Biblii. Heta znamianaĺnaja padzieja byla pačatkam bielaruskaha knihadrukavańnia. Skaryna vydaŭ dvaccać try knihi Biblii. Jon pieraklaŭ hetyja tvory na tahačasnuju bielaruskuju piśmovuju movu. Skaryna prajaviŭ inicyjatyŭnaść i razborlivaść, znachodziačy ŭ čužym horadzie talienavitych mastakoŭ i hravioraŭ, rupnych naborščykaŭ i drukaroŭ, dastaŭ naliežnaje abstaliavańnie, materyjaly i dabiŭsia, kab jaho kniha stala adnym z uzornych vydańniaŭ svajho času.

Žyćciovy šliach Skaryny ŭ mnohim pakazaĺny dlia liudziej epochi Adradžeńnia. Liuboŭ da viedaŭ, šyrynia adukacyi spalučylisia ŭ jaho z vysokaj hramadzianskaj kuĺturaj, dzielavitaściu i śmielaściu, umieńniem stavić navatarskija zadačy i razumna vyrašać ich. Encyklapiedyčna adukavany vučony, Skaryna byŭ i aryhinaĺnym myślicieliem, i daravitym piśmieńnikam, plionnym publicystam i pierakladčykam, vynachodlivym i dzielavym čalaviekam. Bahaćcie asoby Skaryny stavić jaho pobač z najvydatniejšymi liudźmi epochi Adradžeńnia, a bielaruskuju kuĺturu, na nivie jakoj jon pracavaŭ, u adzin rad z kuĺturaj jeŭrapiejskaj.